تکمیل نام فارسی سیاهگوش و کاراکال

تکمیل نام فارسی سیاهگوش و کاراکال

Persian name of Caracal and Lynx

 

در چند سال گذشته شبهه ای در مورد استفاده از نام فارسی سیاهگوش مطرح شد. بر اساس توضیحاتی که در سایت ویکی پدیا آمده است، در متون کلاسیک ادبیات فارسی نظیر آثار سعدی، منظور از «سیاه‌گوش» همان کاراکال است اما امروزه در تمامی کتابهای علمی، سیاهگوش به گربه‌سانی با رنگ خاکستری و خال‌های سیاه اطلاق می‌شود و کاراکال به گربه‌سانی به رنگ نارنجی مایل قهوه‌ای و بدون خال.

 

برخی از علاقه مندان به پستانداران، پیشنهاد دادند که نام وشق برای سیاهگوش فعلی استفاده شود، در عوض نام سیاهگوش از نام فارسی این گونه حذف و فقط برای کاراکال استفاده شود. تجربیات گذشته در مورد چنین جابجایی در مورد نام فارسی دو گونه، ثابت کرد که به دلیل ایجاد سردرگمی شدید، نه تنها باعث استفاده از نام فارسی جدید نمی شود، بلکه مخاطبان با کنار گذاشتن نام قبلی آن، برای ارجاع به یک نام ثابت و مشخص، سراغ نام انگلیسی یا علمی این دو گونه خواهند رفت.

 

در ادبیات کهن به این جانور وَشَق گفته می‌شد که این نام از فارسی میانه vaχşak و فارسی باستانی vaχş گرفته شده و در متن‌های کلاسیک فارسی وشق نامیده می‌شد که به ترکی و عربی هم راه یافته‌است. هوشنگ اعلم در مقاله «سیاه‌گوش» در دانشنامه ایرانیکا معتقد است که شباهت جانورشناختی و داشتن طره موی سیاه‌رنگ بر روی گوش می‌تواند توجیه‌گر نام سیاهگوش (وشق Lynx) باشد که برخی نویسندگان مدرن به اشتباه برای این حیوان در نظر گرفته‌اند. اما هوشنگ ضیایی در کتاب راهنمای صحرایی پستانداران ایران این حیوان را سیاهگوش نامیده‌است. همچنین در اطلس پستانداران ایران که توسط سازمان حفاظت محیط زیست منتشر شده، نام حیوان، سیاهگوش آمده است.

 

بنابراین، به منظور رفع سردرگمی و کاهش شبهات و بیان دقیقتر نام گونه ها در زبان فارسی، شیوه استفاده از نام فارسی این دو گونه در زبان فارسی به شرح زیر پیشنهاد می شود.

 

سیاه گوش وشق

 Eurasian Lynx

Lynx lynx

با توجه به رایج بودن نام سیاهگوش برای نام فارسی این گونه در منابع علمی در نیم قرن گذشته، امکان حذف نام سیاهگوش برای نام فارسی این گونه وجود ندارد. بر این اساس، بهتر است که نام سیاهگوش در ابتدای نام فارسی این گونه حفظ شود. همچنین نام وشق که ریشه تاریخی دارد، در چند سال گذشته مورد استقبال افراد زیادی از ایرانیان علاقه مند به پستانداران قرار گرفت. بنابر این برای تکمیل نام فارسی قبلی این گونه، نام "وشق" نیز به نام فارسی فعلی این گونه اضافه خواهد شد و نام کامل این گونه به شکل "سیاهگوش وشق" بیان خواهد شد.

 

سیاهگوش کاراکال

Caracal

Caracal caracal

با توجه به اینکه نام قدیم این گونه در ادبیات کهن سیاهگوش بود، نام پیشنهاد می شود که در ابتدای نام فارسی هر دو گونه، نام فارسی سیاهگوش اضافه شود و نام کاراکال به عنوان نام تعیین کننده گونه حفظ شود و به صورت "سیاهگوش کاراکال" بیان شود. لازم به یادآوری است که میزان سیاهی پشت گوشها در این گونه بیشتر از "سیاهگوش وشق"  و کاملا سیاه است. بنابراین کاربرد نام سیاهگوش برای این گونه کاملا پسندیده به نظر می رسد.

-----